Redaksiyamıza daxil olan şikayətə əsasən “Tekfen İnşaat və Təsisat A.Ş.” şirkəti işçinin hüquqlarını kobud şəkildə tapdalamışdır. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən beynəlxalq şirkətlərin işçi hüquqlarına münasibəti çox zaman problemlərlə müşayiət olunur. “Tekfen İnşaat və Təsisat A.Ş.” ilə bağlı səslənən son iddialar bu məsələni daha kəskin şəkildə gündəmə gətirir. Şirkətin əməkdaşı Bəhruz Tağıyev, iş şəraitində ciddi bir qəza ilə üzləşdikdən sonra hüquqlarının pozulması ilə bağlı iddialarını ictimaiyyətə çatdırmışdır. Onun sözlərinə görə, həm qəzanın baş verməsində, həm də sonrakı dövrdə şirkət tərəfindən lazımi təhlükəsizlik tədbirlərinə və əmək hüquqlarına riayət edilməmişdir. Bu hadisə yalnız bir fərdin problemi kimi deyil, Azərbaycanda əmək münasibətlərinin ümumi vəziyyəti baxımından dəyərləndirilməlidir.

İş yerində baş verən hadisənin təfərrüatları iş şəraitində təhlükəsizlik qaydalarına nə dərəcədə riayət olunduğunu açıq şəkildə ortaya qoyur. Tağıyev bildirib ki, ona qeyri-iş saatlarında sahə rəisinin tapşırığı ilə əlavə işlər yerinə yetirmək göstərişi verilib. Bu tapşırığın yerinə yetirilməsi zamanı iş yerində betonun altından çıxan metal armatur onun gicgah nahiyəsinə çarpıb. Nəticədə işçi üz və göz nahiyəsindən ağır xəsarətlər almış, xəstəxanada cərrahi müdaxilə tələb olunmuşdur. Bu fakt özü göstərir ki, işçilərin təhlükəsizliyi üçün zəruri şərait təmin edilməmişdir.

Təhlükəsizlik qaydalarına riayət olunmaması yalnız işçi sağlamlığı üçün deyil, həm də işəgötürənin reputasiyası üçün ciddi nəticələr doğurur. Belə hallarda təhlükəsizlik qaydalarının pozulması, adətən, işəgötürənin laqeydliyi və ya maliyyə maraqları ilə izah edilir. Halbuki iş yerində təhlükəsizlik təminatı həm işçinin hüquqlarının qorunması baxımından, həm də əmək qanunvericiliyinin tələbidir.

Bəhruz Tağıyevin başına gələn hadisə göstərir ki, iş yerində təhlükəsizlik tədbirlərinə nəzarət çatışmazlığı yalnız iş prosesində deyil, həm də qəza sonrası tədbirlərdə özünü göstərmişdir. Tağıyev qeyd edir ki, qəza baş verdikdən sonra şirkət ona lazımi tibbi dəstəyi göstərmiş olsa da, sonradan onunla əmək müqaviləsinə xitam verilmişdir. Onun sözlərinə görə, şirkət rəhbərliyi bu qərarı təhqiramiz ifadələrlə müşayiət edərək, məsələni hüquqi müstəvidə həll etmək istəyinə mane olmağa çalışıb. Bu yanaşma yalnız bir fərdin hüquqlarının pozulması kimi deyil, ümumi insan hüquqlarına qarşı açıq hörmətsizlik kimi qiymətləndirilməlidir.

Azərbaycanda fəaliyyət göstərən beynəlxalq şirkətlərin işçilərin hüquqlarına və təhlükəsizlik qaydalarına münasibəti ilə bağlı məsələlər tez-tez ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olur. Təəssüf ki, bu cür hallarda işəgötürənlər çox zaman məsuliyyətdən yayınmaq üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edir. Hüquqi sistemdəki boşluqlar və nəzarət mexanizmlərinin zəifliyi işçilərin hüquqlarının müdafiəsini çətinləşdirir. Təhlükəsizlik qaydalarına əməl edilməməsi və işçilərin hüquqlarının pozulması ölkənin ümumi sosial-iqtisadi inkişafına mənfi təsir göstərir, çünki bu cür hallarda insan resurslarının səmərəli istifadəsi və əmək bazarının keyfiyyəti aşağı düşür.

Hadisənin ikinci tərəfi isə işçilərin hüquqlarının təmin edilməsi ilə bağlı qanunvericilik boşluqlarıdır. Azərbaycan əmək qanunvericiliyində iş yerlərində təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət olunmasının məcburi olması vurğulanır. Lakin bu qanunların tətbiqi və monitorinqi kifayət qədər səmərəli deyil. İş yerlərində təhlükəsizlik üzrə müvafiq tədbirlərin görülməsi, işçilərin mütəmadi olaraq təlimlərdən keçirilməsi və iş prosesi zamanı müvafiq nəzarətin təmin edilməsi işəgötürənin birbaşa məsuliyyətidir. Tağıyevin hadisəsi isə göstərir ki, bu məsuliyyət yerinə yetirilməyib.

İşçi hüquqlarının qorunması məsələsində digər bir mühüm aspekt qəza sonrası tədbirlərin həyata keçirilməsidir. Beynəlxalq standartlara əsasən, iş prosesində xəsarət alan hər bir işçiyə lazımi tibbi yardım göstərilməli, onun müalicə və reabilitasiya xərcləri işəgötürən tərəfindən ödənilməlidir. Bununla yanaşı, xəsarət alan işçinin gələcəkdə əmək qabiliyyətinin itirilməsi halında ona kompensasiya ödənilməsi təmin olunmalıdır. Lakin “Tekfen İnşaat və Təsisat A.Ş.” ilə bağlı iddialar göstərir ki, bu standartlara əməl olunmayıb. Əksinə, işçi işdən azad edilmiş və hər hansı kompensasiya ödənilməsi təmin edilməmişdir.

Hadisənin ictimaiyyətə açıqlanması isə şirkət rəhbərliyinin məsələni ört-basdır etməyə çalışdığını göstərir. Bu, yalnız bir fərdin hüquqlarına hörmətsizlik kimi deyil, ümumilikdə cəmiyyətin hüquq və ədalət prinsiplərinə qarşı hörmətsizlik kimi qəbul edilməlidir. Şirkət rəhbərliyinin “bura Azərbaycandır, qanıvı batırarıq” kimi ifadələri isə həm işçinin hüquqlarının kobud şəkildə pozulduğunu, həm də qanunun aliliyinə etinasız yanaşıldığını nümayiş etdirir.

Bu hadisə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən beynəlxalq şirkətlərin işçi hüquqlarına və təhlükəsizlik qaydalarına münasibətini yenidən nəzərdən keçirmək zərurətini ortaya qoyur. Bu cür halların qarşısını almaq üçün bir sıra tədbirlər görülməlidir. Əvvəla, iş yerlərində təhlükəsizlik qaydalarına riayət olunmasını təmin etmək üçün müstəqil monitorinq sisteminin yaradılması vacibdir. Bununla yanaşı, işəgötürənlərin işçilərin hüquqlarına əməl etməsini təmin etmək üçün inzibati və hüquqi mexanizmlər gücləndirilməlidir.

Hüquqi mexanizmlərin təkmilləşdirilməsi ilə yanaşı, işçilərin öz hüquqlarını müdafiə etmək bacarığını artırmaq üçün maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirilməlidir. İşçilər öz hüquqları barədə məlumatlı olmalı və bu hüquqları müdafiə etmək üçün lazımi resurslara malik olmalıdırlar. Bundan başqa, işəgötürənlər də məsuliyyətlərini dərk etməli və işçilərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün zəruri tədbirlər görməlidirlər.

Bu kimi hadisələr yalnız bir şirkətin fəaliyyəti ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda Azərbaycanda işçi hüquqları və təhlükəsizlik qaydalarına münasibətin ümumi vəziyyətini əks etdirir. Bu səbəbdən, “Tekfen İnşaat və Təsisat A.Ş.” ilə bağlı məsələ yalnız hüquqi çərçivədə deyil, həm də ictimai müzakirələrdə geniş yer almalıdır. Cəmiyyətin bu məsələyə diqqəti artırılmalı, işçi hüquqlarının təmin edilməsi və təhlükəsizlik qaydalarına riayət olunması istiqamətində davamlı tədbirlər görülməlidir.

Nəticə etibarilə, Azərbaycanda işçi hüquqlarının və təhlükəsizlik qaydalarının qorunması yalnız dövlət orqanlarının deyil, həm də bütün işəgötürənlərin və ictimaiyyətin birgə səyləri ilə mümkün olacaqdır. Tağıyevin başına gələn hadisə isə bu sahədə islahatlara olan ehtiyacın nə qədər böyük olduğunu bir daha təsdiq edir. Bu məsələnin həlli yalnız bir fərdin hüquqlarının bərpası deyil, eyni zamanda cəmiyyətin ümumi rifahına və ədalət prinsiplərinə xidmət edəcəkdir.

            Şikayətçinin ərizəsini təqdim edirik: 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə

Surəti:            Azərbaycan Respublikasının Birinci Vitse-Prezidenti Mehriban xanım Əliyevaya 

Surəti:            Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə

Tağıyev Bəhruz Bəxtiyar oğlu tərəfindən

ƏRİZƏ

            Yazıb Sizdən xahiş edirəm ki, mən Tağıyev Bəhruz Bəxtiyar oğlu. Azərbaycan nümayəndəliyi “Tekfen İnşaat və Təsisat A.Ş.”-nin mərkəzi bankın inzibati binasında supervisor vəzifəsində işləyirdim. 20.05.2023-cü ildə sahə rəisi tərəfindən tapşırılan işləri qeyri iş saatında işləməyə başladıq. İşçilərə bir yerdə işlədiyimiz zaman betonun altından çıxan 28-lik almatur mənim gicgah nahiyəsindən dəydi və üz-göz ətrafını çoxsaylı qəlpəli sınığının olmasını hiss etdim. İşçilərin köməyi ilə tibb məntəqəsinə aparıldım. İlk tibbi yardım göstəriləndən sonra xəstəxanaya aparıldım. Bona Dea Xəstəxanasında MRT çəkildikdən sonra qəlpəli sınığın təsdiqini tapdı və iki gün orada qalmalı oldum. Sonra 25.05.2023-cü ildə təkrar əməliyyat olundum, üz-göz nahiyəsinə platin yerləşdirildi. Bir müddət keçəndən sonra gözümün zəifləməsi ilə şirkət tərəfindən məni iş ixtisarı ilə işdən çıxartdılar. Şirkət rəhbəri təhqiramiz sözlərlə mənə bildirdi ki, hara şikayət edirsən elə, bura Azərbaycandı, pul verib qanıvı batıracağıq. 

            Sizdən xahiş edirəm ki, mənə köməklik edəsiniz. 

Araşdırmalarımız davam edir. Şirkət haqqında daha ətraflı sizi tanış edəcəyik.

Qarşı tərəfin mövqeyini tanıyırıq.

Heqiqixeber.az